Geothermie,
een vergelijkende studie.
Vrijwel alle dagen word je bestookt met al dan niet correcte info over verwarming, koeling en de impact daarvan op het milieu. Iedereen heeft de waarheid in pacht, iedereen heeft het beste, minst vervuilende en meest rendabele systeem. Ook geothermie hoort thuis in dat lijstje, met één belangrijk verschil: geothermie is bewijsbaar beter.
Er zijn de theoretische bewijzen, maar ook, en dat is toch wat telt, de meetgegevens uit de praktijk. Meetgegevens die onafhankelijk gecontroleerd zijn door het WTCB (Wetenschappelijk Technisch Centrum voor de Bouw).
Deze website legt uit wat geothermie precies is, hoe het werkt en ze vergelijkt de werking, de investering en de impact op het milieu met de alternatieven.
Geothermie, drie essentiële componenten
Verwarmen met geothermie | schema
- verticaal bronsysteem of de verticale grondboringen: de bron waaruit de gratis energie wordt gehaald om in de winter te verwarmen en in de zomer te koelen;
- geothermische warmtepomp: gebruikt de geothermische energie uit het bronsysteem om er verwarming en koeling van het gebouw mee aan te maken op een zeer energiezuinige manier en kan bovendien ook instaan voor het sanitair warm water;
- afgiftesysteem: de manier waarop het gebouw met zeer lage, en dus gezonde, temperatuur kan verwarmd worden (+/- 30 °C) in de wintermaanden, maar bovendien ook kan afgekoeld worden tijdens de zomer met heerlijk frisse vloeren (+/- 18 °C).
Geothermie, buitengewoon rendabel
Voor de verwarming wordt voor elke kWh elektrisch verbruik 6 kWh gratis energie uit de bodem gehaald. Tijdens het koelen zorgt een verbruik van 1 kWh dat er maar liefst 16 kWh warmte in de bodem verdwijnt. Geothermie is met andere woorden buitengewoon rendabel!
Geothermie, hoe het werkt
- In de bodem worden verticale boringen uitgevoerd met een diepte die varieert tussen de 40 m en 150 m.
- Het aantal boringen en de diepte is afhankelijk van het gebouw, de warmtepomp, geologie, grondwater en niet te vergeten de beschikbare plek op de bouwplaats.
- De diameter van de boorgaten is bij een gesloten bronsysteem niet meer dan 13 cm.
- In deze boorgaten worden aardsondes uit polyethyleenbuizen (kunststof) geplaatst en deze worden opgevuld met een vloeistof die bestaat uit een mengsel van water en antivriesmiddel (monopropyleenglycol).
- Door middel van een circulatiepomp (in de geothermische warmtepomp) stroomt het water-glycolmengsel langzaam doorheen de talloze meters verticale aardsondes en neemt geleidelijk de temperatuur aan van de bodem. Die temperatuur bedraagt constant 10 à 12 °C.
- Na horizontale verbinding van alle aardsondes komt één aanvoerleiding naar het gebouw waar de geothermische warmtepomp staat.
- Het water-glycolmengsel (10 à 12 °C) stroomt door een warmtewisselaar in de geothermische warmtepomp en geeft hier haar warmte af. De warmtepomp gaat deze energie gebruiken om de woning te verwarmen, te koelen of om sanitair warm water aan te maken.
- Na de warmteuitwisseling verlaat het afgekoelde water-glycolmengsel (6 à 7 °C) het gebouw via een retourleiding en stroomt terug naar de aardsondes. De grond warmt het mengsel terug op. De cyclus kan opnieuw beginnen.
- Koeling: 2 kleine circulatiepompen van slechts 50 W pompen fris water door de vloerleidingen. Zelfs tijdens een hittegolf (de pompen draaien dan 24/24u) is het verbruik miniem.
Koelen met geothermie | schema
De grote vergelijking: een case-study
Omdat, zoals in de inleiding al gezegd, allerlei waarheden en onwaarheden over warmtepompen de ronde doen is er werk gemaakt van een degelijke, objectieve en wetenschappelijk verantwoorde vergelijking.
Het huis dat onderwerp is van de case-study is een driegevel-villa met een bewoonbare oppervlakte van 193 m² en telt 3 bewoners. Dit huis vraagt jaarlijks ongeveer 10.500 kWh aan verwarming, 3.800 kWh aan koeling en 2.000 kWh voor de productie van sanitair warm water.
EPB-berekeningen willen ons doen geloven dat deze woning geen koeling nodig heeft, maar de realiteit spreekt dit tegen.
De metingen bekomen in deze case-study zijn gebeurd in de periode van 1/2/2018 tot 1/2/2019. Naast het huis uit de case-study worden heden nog tientallen andere geothermiehuizen gemonitord.
Hopelijk wordt het in de toekomst verplicht het werkelijke energieverbruik te meten.
Dan pas zal duidelijk worden hoeveel koelingsenergie er via EPB te weinig in rekening wordt gebracht bij passiefbouw en bij woningen uitgerust met een Lucht/Water warmtepomp.
Dan pas zal duidelijk worden hoe het gesteld is met de échte rendementen van airco’s en met de échte rendementen voor verwarming en aanmaak warm water van het Lucht/Water warmtepompsysteem wegens het niet in rekening brengen van de ontdooiingscyclus: om het anderhalf uur dient een halfuur ontdooid te worden met een weerstand of aanverwante van ongeveer 5 kW
Wat wordt er vergeleken
op E-peil, investering, CO2-uitstoot en verbruik
Vergelijkende tabel woningen
Type woningen, verwarmings- en koelsysteem.
E-peil | Uitstoot | Investering.
Onderstaande resultaten zijn berekend met de parameters uit het EPB-platform (EnergiePrestatie en Binnenklimaat) van de Vlaamse Overheid,
gecombineerd met objectieve praktijkmeetresultaten.
| E-peil | CO2-uitstoot | CO2-reductie t.o.v. referentiewaarde | Investeringskost | Meerinvestering | Verbruik kostprijs/jaar |
|
|---|---|---|---|---|---|---|
| Geothermiehuis 2019 | E19 | 1.714 kg | Referentie | € 23.000 | Referentie | € 775 |
| Gas zonder koeling | E30 | 2.115 kg | + 30% | € 18.500 | - 20% | € 776 |
| Gas met airco | E40 | 3.096 kg | > + 80% | € 24.500 | + 6% | € 1.174 |
| Lucht/Water 2019 | E40 | 3.580 kg | > + 100% | € 20.000 | - 13% | € 1.619 |
| Passief Gas | E41 | 3.362 kg | + 100% * | € 51.000 | > + 100% | € 1.545 |
| Passief Lucht/Water | E32 | 2.786 kg | > + 60% * | € 45.500 | > + 100% | € 1.410 |
| Passief Geothermie | E16 | 1.394 kg | - 19% * | € 48.000 | > + 100% | € 780 |
* De CO2-uitstoot t.o.v. de referentie ligt bij de drie passiefwoningen beduidend hoger dan hier aangegeven. We moeten immers rekening houden met een sterk vergrote ecologische voetafdruk door de productie en het vervoer van vele extra grondstoffen én extra afgewerkte producten (denk aan extra isolatie, driedubbel glas, …) die een passiefwoning vraagt in vergelijking met een normaal geïsoleerde woning.
CO2-uitstoot vs. investeringskost & verbruik
Woningen mét koeling – Grafische voorstelling
Nabespreking van de vergelijking
Wat weten we nu meer en wat kunnen we besluiten?
Ten opzichte van het het geothermiehuis met gemeten E-peil 19, zonder PV-panelen
1
heeft een woning uitgerust met gas (vloerverwarming), een zonneboiler en 5 PV-panelen, beschikkende over dezelfde isolatie en over hetzelfde verluchtingssysteem C+, een berekend E-peil van 30.
- De investeringskost is lager ( € 18.500 t.o.v. € 23.000).
- Het energieverbruik is er gelijk (€ 776 t.o.v. € 775 voor geothermie). Dit omdat de gasprijs abnormaal laag is t.o.v. die van elektriciteit.Hier komt wellicht in de toekomst verandering in.
- De CO2-uitstoot ligt er 30% hoger (2.215 kg t.o.v. 1.714 kg).De toekomstige EU-richtlijnen spreken van 2,1 i.p.v. 2,5 als primaire omrekeningsfactor.
In dat geval spreken we over een CO2-uitstoot van 2.300 kg (gas) t.o.v. 1.440 (geothermie).
De CO2-uitstoot wordt i.p.v. 30% maar liefst 60% hoger!
Maar er is een maar.
- We spreken hier over een woning op gas zonder koeling.
- Koeling van een woning wordt dé uitdaging in de toekomst.
- Gas is bovendien een eindig verhaal.
2
heeft een woning uitgerust met gas (vloerverwarming), een zonneboiler en 5 PV-panelen, beschikkende over dezelfde isolatie en over hetzelfde verluchtingssysteem C+, een berekend E-peil van 30, maar nu met airconditioning om hetzelfde comfort te hebben als in het geothermiehuis, een gemeten E-peil van 40.
- De CO2-uitstoot wordt nu 80% hoger dan die van geothermie (3.096 kg t.o.v. 1.714 kg).
- Het energieverbruik komt dan, ondanks de goedkope gasprijs, hoger uit dan dat van geothermie (€ 1.174 t.o.v. € 775).
- De investeringskost komt hoger uit dan die van geothermie (€ 24.500 t.o.v. € 23.000).
Met andere woorden:
- De woning in de versie zonder airco heeft E-peil 30 en krijgt subsidies (5 jaar 50% op KI).
- e steeds warmer wordende zomers nopen de eigenaars nadien tot het installeren van energieverslindende airco’s.
- Resultaat: E-peil 40 en 50% meer CO2-uitstoot voor een door de overheid gesubsidieerde woning.
- Men kiest aanvankelijk voor een minder dure aanschaf en minder duur verbruik en ontvangt bovendien subsidies.
Nadien installeert men airco en stijgt CO2-uitstoot met 50% t.o.v. geothermie.
3
heeft een woning uitgerust met een L/W warmtepomp, zonder PV-panelen, beschikkende over dezelfde isolatie en over hetzelfde verluchtingssysteem C+, een gemeten E-peil van 40.
- De CO2-uitstoot is er meer dan het dubbele (3.580 kg t.o.v. 1.714 kg).
- Het energieverbruik per jaar is er eveneens meer dan het dubbele ( € 1.619 t.o.v. € 775).
- De investeringskost is er € 3.000 lager ( € 20.000 t.o.v. € 23.000).
- Deze minprijs wordt door het lage energieverbruik van het geothermiehuis in 4 jaar teniet gedaan.
4
heeft de passiefuitvoering voornamelijk ingezet op een verdubbeling van isolatie, op 3-voudig glas ipv 2-voudig, op verluchtingssysteem D en op 0.6 luchtdichtheid.
- De energievraag voor verwarming is hierdoor van 48 kWh/m² gedaald naar 13.5 kWh/m².
- De energievraag voor koeling is hierdoor echter van 19.86 kWh/m² gestegen naar 29.79 kWh/m².
- De meerinvestering voor de passiefuitvoering bij een woning gecombineerd met gas, L/W of geothermie is echter € 25.000!
- De CO2-uitstoot is door de passiefuitvoering niet gedaald.
5
is bij passief met geothermie de CO2-uitstoot en de energiefactuur (met inbegrip van het noodzakelijk onderhoud van systeem D) niet gedaald. Zelfs bij passief met geothermie is er geen winst op de CO2-uitstoot gezien de verhoogde ecologische voetafdruk door de verdubbeling van de isolatie, 3-voudig glas en het extra transport van grondstoffen en afgewerkte producten. De méérinvestering bedraagt echter nodeloos € 25.000.
Hoe komt het dat de méérinvestering in de energievraag voor verwarming weinig of geen impact heeft op de techniek geothermie?
De geothermische installatie zal geen baat vinden bij verdubbeling van isolatie, 3-voudig glas, systeem D en 0.6 luchtdichtheid omdat:
- doorheen de vloerleidingen bij verwarming er water van slechts 30 °C loopt . Hierdoor moeten de vloerleidingen, ongeacht al dan niet passiefuitvoering, op dezelfde afstand van elkaar blijven liggen.
- het aantal benodigde boormeters in contact met de grond dezelfde blijft, ongeacht al dan niet passiefuitvoering.
Met andere woorden in geval van passiefuitvoering zal de koeling het aantal boormeters bepalen. - het aantal boormeters noodzakelijk voor koeling bij een passiefhuis gelijk is aan het aantal boormeters voor verwarming van een geothermiehuis.
- het, wegens de modulerende warmtepomp, niet uitmaakt het of je een 5 kW of een 6 kW nodig hebt. Je koopt sowieso een modulerende van 0 kW tot 6 kW.
Vergelijkende tabel bij E-peil 0
Wat is dan het nodige aantal PV-panelen?
En wat is het te investeren eindtotaal per systeem?
| Oorspr. E-peil | Aantal extra PV-panelen om tot E-peil 0 te komen | Kostprijs van de extra PV-Panelen (BTW incl.) | Bijkomende subsidie | Aanvankelijke meerkost | Totaal | 'Boete' door slimme meter |
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Geothermiehuis 2019 | E19 | 12 | € 5.000 | - € 2.500 * | € 23.000 | € 25.500 | € 195 |
| Gas met airco | E30 | 18 | € 7.500 | - € 2.500 * | € 18.500 | € 23.500 | € 585 |
| Gas met koeling | E40 | 24 | € 10.000 | - € 5.000 | € 24.500 | € 29.500 | € 585 |
| Lucht/Water 2019 | E40 | 24 | € 10.000 | - € 5.000 | € 20.000 | € 25.000 | € 585 |
| Passief Gas | E41 | 25 | € 10.000 | - € 5.000 | € 51.000 | € 56.000 | € 585 |
| Passief Lucht/Water | E32 | 20 | € 8.500 | - € 5.000 | € 45.500 | € 49.000 | € 585 |
| Passief Geothermie | E16 | 10 | € 4.000 | - € 2.500 * | € 48.000 | € 49.500 | € 195 |
* Slechts -€2.500 wegens reeds €2.500 subsidie ontvangen (E-peil reeds lager of gelijk aan 30).
E-peil 0
BESLUIT
- PV-panelen zijn hét middel om op goedkope manier én met subsidies tot E-peil 0 te komen.
- De 3 passiefsystemen (gas, L/W en geothermie) blijken economisch onrendabel
m.a.w. de meerkost t.o.v. de andere systemen kan onmogelijk weggewerkt worden. - De systemen geothermie, gas zonder koeling en L/W blijven in elkaars buurt (respectievelijk € 25.500, € 23.500 en € 25.000).
- Geothermie heeft echter het minst aantal PV-panelen nodig om tot E0 te komen.
- Geothermie zal dus steeds minder ‘beboet’ worden door de slimme meter of door de prosumententaks.
- E-peil 0 doorvoeren voor álle systemen zal doorgaans onhaalbaar zijn door het té groot aantal te plaatsen extra zonnepanelen.
Hoog tijd om één en ander recht te zetten
Over de thema’s energiezuinig bouwen, verwarmen en koelen circuleren tientallen stellingen die totaal niet kloppen of geen steek houden. Als we iets willen ondernemen om onszelf op betaalbare wijze te verwennen met een perfect binnenklimaat zonder catastrofale gevolgen voor het buitenklimaat, is het van belang de feiten te kennen.
We zetten een aantal stellingen op een rijtje: de factchecks.
Factcheck 1
De energie die je niet verbruikt is de beste energiebesparing.
Nóg beter isoleren dan de huidige isolatienormen is dus de beste oplossing.
10 cm EXTRA isolatie (PUR-schuim) en bijhorend 3-voudig glas levert ‘slechts’ 9,5 % energiebesparing voor verwarming op.
Noteer dat er geen besparing is voor koeling (wel integendeel) en ook niet voor aanmaak sanitair warm water.
In ons praktijkvoorbeeld (woning met 193 m² bewoonbare oppervlakte) is de meerkost om tot 9,5 % energiebesparing te komen € 17.500.
Waarom een meerkost?
- de prijs van 20 cm isolatie i.p.v. 10 cm (+ € 9.500)
- de prijs van 3-voudig glas i.p.v. dubbel glas (+ € 4.000)
- de extra kosten voor een bredere fundering voor de dikkere muren (+ € 2.500)
- de meerprijs om het ruimteverlies van 8 m² (door de dikkere muren) te compenseren (+ € 3.500)
- minprijs gasketel (- € 2.000)
Geothermie daarentegen levert 83 % energiebesparing op.
Met 1 kWh aan elektriciteit haal je met de geothermische warmtepomp 6 kWh warmte uit de aarde (rendement gemeten over een volledig jaar). Het energieverbruik voor verwarming wordt dus tot 1/6 herleid.
Dus 5/6 GRATIS = 83 % GRATIS
De meerkost om geothermie te installeren t.o.v. gas is slechts € 4.500 (€ 23.000 – € 18.500, zie tabel)
Opmerking: eigenaardig maar waar, 9,5% energiebesparing door extra isolatie leidt tot 8% méér energieverbruik door koeling! (zie factcheck 2)
Energiebesparing in % vs. isolatiedikte in cm
Merk op dat het verschil in transmissieverlies tussen de ‘normale’ 10 cm (78,4%) isolatie en het dubbele 20cm (87,9%) slecht 9,5% bedraagt!
| besparing in % | extra investering | |
|---|---|---|
| Gasverwarming met extra isolatie | 9,5 | € 17.500 |
| Geothermie met gewone isolatie | 83 | € 4.500 |
Factcheck 2
Hoe meer je isoleert bovenop de huidige norm,
hoe meer energie je zal verbruiken om te koelen.
Met andere woorden: hoe minder energie er nodig is om een woning te verwarmen, hoe meer er nodig is om ze koelen!
Stel, het is buiten 25 °C.
Door het verluchtingssysteem wordt lucht van 25 °C in de woning binnengebracht. Verlichting/menselijke activiteiten (koken, wassen, strijken, andere/TV/computer) en grote raampartijen op Z of ZW verhogen de temperatuur al gauw tot 30 °C.
Hoe meer er geïsoleerd is, hoe minder de warmte naar buiten kan gaan. Een Duits onderzoek toont aan dat 56% van de passiefhuizen oververhittingsproblemen hebben.
Gevolg: OVERVERHITTING en dus actieve én energieverslindende koeling noodzakelijk.
Actieve koeling verhoogt het energieverbruik zo aanzienlijk dat de daling in energieverbruik door een passiefuitvoering van een woning op gas nagenoeg volledig teniet gedaan wordt (€ 253 daling t.o.v. € 215 stijging door koeling). En dit na een meerinvestering van € 25.000!
Factcheck 3
De huidige isolatienorm verstrengen naar passiefuitvoering doet het E-peil en bijgevolg de CO2-uitstoot van een woning dalen.
Een gewoon geïsoleerde woning (E 40) uitrusten met drievoudig glas en dubbel zoveel isolatie levert wegens oververhitting (en dus mét energieverslindende koeling) geen E-peil-daling op (zie voorbeelden passiefhuis).
Geen E-peil-daling wil zeggen dat er ook geen daling van CO2-uitstoot is.
Integendeel, wegens het gebruik van dubbel zoveel materiaal en bijgevolg dubbel vervoer van grondstoffen én afgewerkte materialen verhoogt de CO2-uitstoot en dus de ecologische voetafdruk!
Noteer dat er geen factuurbesparing is voor koeling (wel integendeel) en ook niet voor aanmaak sanitair warm water.
Factcheck 4
De energievraag van een woning is gelijk aan het energieverbruik.
Deze stelling klopt niet indien het huis uitgerust is met geothermie.
De energievraag wordt bepaald door
- de hoeveelheid isolatie
- de graad van luchtdichtheid
- de warmterecuperatie van het verluchtingssysteem.
Energieverbruik = Energievraag gedeeld door het Rendement van de verwarmingsinstallatie
Geïsoleerde (E40) woning op gas
Energievraag in kWh/m²: 45
Energieverbruik in kWh/m²:
45
—— = 50
0,92
45 is bijna 50, dus de energievraag is bijna gelijk aan het energieverbruik
*0,92 is het rendement voor verwarming op gas
Passiefhuis op gas
Energievraag in kWh/m²: 15
Energieverbruik in kWh/m²:
15
—— = 17
0,92
15 is bijna 17, dus de energievraag is bijna gelijk aan het energieverbruik
*0,92 is het rendement voor verwarming op gas
Geothermiehuis
Energievraag in kWh/m²: 45
Energieverbruik in kWh/m²:
45
—— = 7,5
6
*6 is het rendement van geothermie
Om het energieverbruik door elektriciteit gelijk te stellen aan verbruik met gas dienen we nog te vermenigvuldigen met 2,1
(2,1 wordt de internationaal aanvaarde factor, in Nederland gaat men reeds naar 1,45).
Dus 7,5 x 2,1 = 17
45 is absoluut niet gelijk aan 17.
Het energieverbruik is bijna 3x lager dan de energievraag!
| Passiefhuis | Geothermiehuis | |
|---|---|---|
| passiefhuisstandaard teller 45 wordt teller 15 | in de noemer 'gas' vervangen door 'geothermie' | |
| Kostprijs | min. € 25.000 | € 4.500 |
| Energievraag | 15 kWh/m² | 45 kWh/m² |
| Energieverbruik | 17 kWh/m² | 17 kWh/m² |
Voor hetzelfde energieverbruik voor verwarming (17 kWh/m²) kost de méérinvestering in de teller (passiefhuisstandaard) 5 x MEER dan de meerinvestering in de noemer (geothermie).
Factcheck 5
Eerst isoleren en dan de techniek geothermie bekijken is de juiste volgorde volgens de bedenkers van het S-peil.
Enerzijds
Factchecks 2 en 3 tonen aan dat extra isoleren bovenop de huidige norm geen zoden
aan de dijk brengt voor de verlaging van het E-peil.
Anderzijds
Een gewoon geïsoleerde woning (E 40) voorzien van geothermie levert reeds een E 19 op. Er wordt vervolgens geen noemenswaardige besparing meer bekomen door dubbel te isoleren en drievoudig glas te steken. De besparing gaat enkel nog van E 19 naar E 16.
Bijkomend
Meer isoleren geeft méér CO2-uitstoot wegens verdubbeling ecologische voetafdruk.
Besluit
Nadat we een gewoon geïsoleerde woning voorzien hebben van geothermie levert
bijkomende isolatie-investering niets meer op om CO2-uitstoot te doen dalen.
Het verborgen verbruik van de Lucht/Water warmtepomp.
Dit is een close-up van de buitenunit van een Lucht/Water warmtepomp.
De buitentemperatuur bedroeg 2 °C. De lucht tussen de vinnen -2 °C. De lucht bevatte op dat moment veel water. Het water bevroor tussen de vinnen.
De ontdooiingsweerstand van 5 kW was onvoldoende en kon de ijsvorming niet tegengaan. Momenteel bestaan er performantere ondooiingssystemen maar dat neemt niet weg dat ze nog steeds veel energie verbruiken.
De kracht van geothermische koeling.
Dit is een foto van een thermostaat van een penthouse appartement uitgerust met geothermie.
We zijn dag 5 van een hittegolf.
De binnentemperatuur blijft netjes op 23 °C bij een buitentemperatuur van 36 °C!
De berekeningen
Prijs: detail per type woning
voor verwarmings- en koelsysteem.
het geothermiehuis
verwarmd en passief
gekoeld met geothermie,
geen zonnepanelen,
S-peil 31, praktijkmeting
| Maatregel | Investering (BTW en plaatsing incl.) |
|---|---|
| 180 lopende meter grondboringen | € 7.000 |
| Warmtepomp B/W 6 kW modulerend interne boiler en koeling | € 12.000 |
| Vloerleidingen beneden en boven | € 6.500 |
| SUBTOTAAL | € 25.500 |
| SUBSIDIES E-peil < 30 = 5 jaar x 50% KI (€ 1.000) | - € 2.500 |
| TOTAAL | € 23.000 |
woning gas
met airco
verwarmd met gas,
5 zonnepanelen,
zonneboiler,
vloerverwarming
| Maatregel | Investering (BTW en plaatsing incl.) |
|---|---|
| Gascondensatieketel, aansluiting, schoorsteen | € 7.000 |
| Vloerleidingen | € 6.500 |
| 5 PV-panelen (hernieuwbare energie) | € 2.500 |
| Zonneboiler (hernieuwbare energie) | € 5.000 |
| SUBTOTAAL | € 21.000 |
| SUBSIDIES E-peil < 30 = 5 jaar x 50% KI (€ 1.000) | - € 2.500 |
| TOTAAL | € 18.500 |
woning gas met koeling
verwarmd met gas, 5 zonnepanelen,
zonneboiler, vloerverwarming,
airco vaak achteraf geplaatst!
E-peil 30 wordt dan E-peil 40!
| Maatregel | Investering (BTW en plaatsing incl.) |
|---|---|
| Gascondensatieketel, aansluiting, schoorsteen | € 7.000 |
| Vloerleidingen | € 6.500 |
| 5 PV-panelen (hernieuwbare energie) | € 2.500 |
| Zonneboiler (hernieuwbare energie) | € 5.000 |
| Airconditioning | € 6.000 |
| SUBTOTAAL | € 27.000 |
| SUBSIDIES E-peil < 30 = 5 jaar x 50% KI (€ 1.000) | - € 2.500 |
| TOTAAL | € 24.500 |
woning lucht/water
verwarmd met een lucht/waterwarmtepomp,
geen zonnepanelen,
actieve koeling, praktijkmeting
| Maatregel | Investering (BTW en plaatsing incl.) |
|---|---|
| Warmtepomp L/W 7kW monobloc buiten Buffervat binnen voor sanitair warm water | € 13.500 |
| Vloerleidingen beneden en boven | € 6.500 |
| SUBTOTAAL | € 20.000 |
| SUBSIDIES E-peil < 30 = 5 jaar x 50% KI (€ 1.000) | - € 0 |
| TOTAAL | € 20.000 |
passiefwoning
gas met airco
verwarmd met gas,
geen zonnepanelen,
actieve koeling
| Maatregel | Investering (BTW en plaatsing incl.) |
|---|---|
| Extra isolatie (muren, vloer en dak x2) | € 9.500 |
| 3-voudig glas | € 4.000 |
| Aanpassingen in ruwbouw en fundering | € 2.500 |
| Kostprijs ruimteverlies door isolatie | € 3.500 |
| Gascondensatieketel, aansluiting, schoorsteen | € 5.000 |
| Vloerleidingen beneden en boven | € 6.500 |
| Zonnescreens overal + bredere arduindorpels | € 8.000 |
| Luchtdichtheid v50 = 0.6 | € 3.500 |
| Airconditioning | € 6.000 |
| Meerprijs ventilatie D t.o.v. C+ | € 2.500 |
| SUBTOTAAL | € 51.000 |
| SUBSIDIES E-peil < 30 = 5 jaar x 50% KI (€ 1.000) | - € 0 |
| TOTAAL | € 51.000 |
passiefwoning lucht/water
verwarmd met een lucht/waterwarmtepomp,
geen zonnepanelen,
actieve koeling
| Maatregel | Investering (BTW en plaatsing incl.) |
|---|---|
| Extra isolatie (muren, vloer en dak x2) | € 9.500 |
| 3-voudig glas | € 4.000 |
| Aanpassingen in ruwbouw en fundering | € 2.500 |
| Kostprijs ruimteverlies door isolatie | € 3.500 |
| Warmtepomp L/W 7 kW wegens koeling | € 13.500 |
| Vloerleidingen beneden en boven | € 6.500 |
| Luchtdichtheid v50 = 0.6 | € 3.500 |
| Meerprijs ventilatie D t.o.v. C+ | € 2.500 |
| SUBTOTAAL | € 45.500 |
| SUBSIDIES E-peil < 30 = 5 jaar x 50% KI (€ 1.000) | - € 0 |
| TOTAAL | € 45.500 |
passiefwoning geothermie
verwarmd en passief gekoeld met geothermie,
geen zonnepanelen
| Maatregel | Investering (BTW en plaatsing incl.) |
|---|---|
| Extra isolatie (muren, vloer en dak x2) | € 9.500 |
| 3-voudig glas | € 4.000 |
| Aanpassingen in ruwbouw en fundering | € 2.500 |
| Kostprijs ruimteverlies door isolatie | € 3.500 |
| Warmptepomp B/W 5 kW modulerend | € 11.500 |
| Vloerleidingen beneden en boven | € 6.500 |
| 180 lopende meter boringen (nodig voor koeling) | € 7.000 |
| Luchtdichtheid v50 = 0.6 | € 3.500 |
| Meerprijs ventilatie D t.o.v. C+ | € 2.500 |
| SUBTOTAAL | € 50.500 |
| SUBSIDIES E-peil < 30 = 5 jaar x 50% KI (€ 1.000) | - € 2.500 |
| TOTAAL | € 48.000 |
De berekeningen
Verbruik: detail per type woning
voor verwarmings- en koelsysteem.
De groengekleurde waarden komen uit de EPB-berekeningen (EnergiePrestatie en Binnenklimaat) van de Vlaamse Overheid).
De roodgekleurde waarden zijn objectieve praktijkmeetresultaten.
De zwartgekleurde waarden zijn bouwfysische eigenschappen
Europa heeft het energieverbruik als volgt gedefinieerd in richtlijn 2010/31/EU:
het geothermiehuis
verwarmd en passief gekoeld met geothermie, geen zonnepanelen, S-peil 31, praktijkmeting
| Verbruik verwarming in kWh/m² | Verbruik koeling in kWh/m² | Verbruik warm water in kWh/m² | Verbruik verluchting in kWh/m² | Verbruik hulpenergie in kWh/m² | Totaal gas in kWh | Totaal elektriciteit in kWh |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 9,23 | 1,40 | 2,57 | 1,05 | 1,20 | 0 | 2.981 |
woning gas zonder koeling
verwarmd met gas, 5 zonnepanelen, zonneboiler, vloerverwarming
| Verbruik verwarming in kWh/m² | Verbruik koeling in kWh/m² | Verbruik warm water in kWh/m² | Verbruik verluchting in kWh/m² | Verbruik hulpenergie in kWh/m² | Totaal gas in kWh | Totaal elektriciteit in kWh |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 60,17 | 0 | 10,16 | 1,05 | 1,20 | 13.574 | - 917 |
woning gas met airco
verwarmd met gas, 5 zonnepanelen, zonneboiler, vloerverwarming, airco vaak achteraf geplaatst! E-peil 30 wordt E-peil 40!
| Verbruik verwarming in kWh/m² | Verbruik koeling in kWh/m² | Verbruik warm water in kWh/m² | Verbruik verluchting in kWh/m² | Verbruik hulpenergie in kWh/m² | Totaal gas in kWh | Totaal elektriciteit in kWh |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 60,17 | 7,94 | 10,16 | 1,05 | 1,20 | 13.577 | 616 |
woning lucht/water
verwarmd met een lucht/waterwarmtepomp, geen zonnepanelen, actieve koeling, praktijkmeting
| Verbruik verwarming in kWh/m² | Verbruik koeling in kWh/m² | Verbruik warm water in kWh/m² | Verbruik verluchting in kWh/m² | Verbruik hulpenergie in kWh/m² | Totaal gas in kWh | Totaal elektriciteit in kWh |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 18,45 | 6,17 | 5,39 | 1,05 | 1,20 | 0 | 6.226 |
passiefwoning gas met airco
verwarmd met gas, geen zonnepanelen, actieve koeling
| Verbruik verwarming in kWh/m² | Verbruik koeling in kWh/m² | Verbruik warm water in kWh/m² | Verbruik verluchting in kWh/m² | Verbruik hulpenergie in kWh/m² | Totaal gas in kWh | Totaal elektriciteit in kWh |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 16,86 | 11,92 | 20,36 | 4,10 | 1,20 | 7.182 | 3.324 |
passiefwoning lucht/water
verwarmd met een lucht/waterwarmtepomp, geen zonnepanelen, actieve koeling
| Verbruik verwarming in kWh/m² | Verbruik koeling in kWh/m² | Verbruik warm water in kWh/m² | Verbruik verluchting in kWh/m² | Verbruik hulpenergie in kWh/m² | Totaal gas in kWh | Totaal elektriciteit in kWh |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 5,17 | 9,25 | 5,39 | 4,10 | 1,20 | 0 | 4.846 |
passiefwoning geothermie
verwarmd en passief gekoeld met geothermie, geen zonnepanelen
| Verbruik verwarming in kWh/m² | Verbruik koeling in kWh/m² | Verbruik warm water in kWh/m² | Verbruik verluchting in kWh/m² | Verbruik hulpenergie in kWh/m² | Totaal gas in kWh | Totaal elektriciteit in kWh |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2,59 | 2,10 | 2,57 | 4,10 | 1,20 | 0 | 2.424 |
De berekeningen
Jaarlijkse energiekost: detail per type woning
voor verwarmings- en koelsysteem.
| E-peil | Totaal gas in kWh | Totaal elek. in kWh | Prijs gas € 0,06 x kWh | Prijs elek. € 0,26 x kWh | Onderhoud | Prosumententarief PV-panelen € 100 per kWh omvormer | Totaal | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Geothermiehuis geen zonnepanelen, passieve koeling | E19 | 0 kWh | 2.981 kWh | 0 | € 0,26 x 2.981 = € 775 | 0 | 0 | € 775 |
| Gas zonder koeling 5 zonnepanelen, zonneboiler | E30 | 13.574 kWh | - 917 kWh | € 0,06 x 13.574 = € 814 | € 0,26 x - 917 = - € 238 | € 100 (ketel) | € 100 | € 776 |
| Gas met airco 5 zonnepanelen, zonneboiler, actieve koeling | E40 | 13.574 kWh | 616 kWh | € 0,06 x 13.574 = € 814 | € 0,26 x 616 = € 160 | € 100 (ketel) | € 100 | € 1.174 |
| Lucht/Water geen zonnepanelen, actieve koeling | E40 | 0 kWh | 6.226 kWh | 0 | € 0,26 x 6.226 = € 1.619 | 0 | 0 | € 1.619 |
| Passief Gas met airco geen zonnepanelen, actieve koeling | E41 | 7.182 kWh | 3.324 kWh | € 0,06 x 7.182 = € 431 | € 0,26 x 3.324 = € 864 | € 100 (ketel) + € 150 (systeem D) | 0 | € 1.545 |
| Passief Lucht/Water geen zonnepanelen, actieve koeling | E32 | 0 kWh | 4.846 kWh | 0 | € 0,26 x 4.846 = € 1.260 | € 150 (systeem D) | 0 | € 1.410 |
| Passief Geothermie geen zonnepanelen, passieve koeling | E16 | 0 kWh | 2.424 kWh | 0 | € 0,26 x 2.424 = € 630 | € 150 (systeem D) | 0 | € 780 |
De berekeningen
Jaarlijkse CO2-uitstoot: detail per type woning
voor verwarmings- en koelsysteem.
| E-peil | Totaal gas in kWh | Gas omgezet in primaire energie (x1) | CO2-uitstoot gas (0,202 kg/kWh) | Totaal elektriciteit in kWh | Elektriciteit omgezet in primaire energie (x2,5) | CO2-uitstoot elektriciteit (0,23 kg/kWh) | Totale CO2-uitstoot | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Geothermiehuis geen zonnepanelen, passieve koeling | E19 | 0 kWh | 0 kWh | geen uitstoot | 2.981 kWh | 7.452 kWh | 1.714 kg | 1.714kg |
| Gas zonder koeling 5 zonnepanelen, zonneboiler | E30 | 13.574 kWh | 13.574 kWh | 2.742 kg | - 917 kWh | - 2.292 kWh | - 527 kg | 2.215 kg |
| Gas met airco 5 zonnepanelen, zonneboiler, actieve koeling | E40 | 13.574 kWh | 13.574 kWh | 2.742 kg | 616 kWh | 1.540 kWh | 354 kg | 3.076 kg |
| Lucht/Water 2019 geen zonnepanelen, actieve koeling | E40 | 0 kWh | 0 kWh | geen uitstoot | 6.226 kWh | 15.565 kWh | 3.580 kg | 3.580 kg |
| Passief Gas met airco geen zonnepanelen, actieve koeling | E41 | 7.182 kWh | 7.182 kWh | 1.451 kg | 3.324 kWh | 8.310 kWh | 1.911 kg | 3.362 kg |
| Passief Lucht/Water geen zonnepanelen, actieve koeling | E32 | 0 kWh | 0 kWh | geen uitstoot | 4.846 kWh | 12.115 kWh | 2.786 kg | 2.786 kg |
| Passief Geothermie geen zonnepanelen, passieve koeling | E16 | 0 kWh | 0 kWh | geen uitstoot | 2.424 kWh | 6.060 kWh | 1.394 kg | 1.394 kg |
Koeling wordt dé uitdaging van de toekomst
in woningen, maar vooral ook in appartementen!
In de voorbeeldwoning van ‘De grote vergelijking’ op pagina 8 is de koelingsvraag ongeveer 1/3 van de verwarmingsvraag (3.800 kWh tegenover 10.670 kWh).
We zien nu reeds dat de koelingsvraag in appartementen even groot wordt als de verwarmingsvraag.
- Bij geothermie zal die koelingsvraag gedeeld worden door een rendement van
16,3 om het verbruik voor koeling te kennen. - Lucht/Water heeft een rendement voor koeling van 3,7. Dus moeten we delen door 3,7 (dat is 4,5 keer duurder).
- Bij airconditioning delen we door 2,5 (dat is 6,5 keer duurder). In praktijk wordt er voor airco zelfs een rendement van slechts 1,5 gemeten.
Zo zal koeling die bij geothermie € 100 kost bij Lucht/Water € 450 kosten
en bij airco zelfs € 650 tot € 1.000!
De historiek van het geothermiehuis
| Bedrijf | Activiteit | Sterke punten |
|---|---|---|
| Scheldimmo Ingenieursbureau in de woningbouw sinds 1990 | Aanbesteding: eenheidsprijs x hoeveelheid • Coördinatie • Stabiliteit | Bouwen met een sleutel op uw budget • Transparantie • 1650 realisaties |
| Bouwcentrale Schelderode sinds 2000 | Ruwbouw, isolatie (pijler1), studie koudebruggen • Luchtdichtheidstesten (pijler2) • Verluchting C+ EVO (pijler3) • EPB • Veiligheidscoördinatie | 650 BEN realisaties (Bijna Energie Neutraal) |
| Geo-thermics Boorbedrijf sinds 2010 | Geothermische warmtepompen (pijler4) • Dimensionering en installatie warmtepompen • Boringen tot 150 m diepte • Studiebureau energie • Na-service en metingen | Totaalconcept • Meer dan 950 geothermische installaties |
Kostenefficiëntie
door samenwerking binnen de bedrijvengroep leidde in 2010 tot
het Geothermiehuis
© november 2019 | Burgerlijk Ingenieur Bouwkunde Jean-Marie Plasschaert – Bosstraat 54 – 9820 Merelbeke | Scheldimmo | Geo-Thermics